چكیده   تاریخ شاهد، وقایع و رخدادهای مناقشه برانگیزی در دوران حیـات و امامت امام حسن (ع) بود. این رخدادها از دیدگاه‌های گونـاگون بـه اشـكال متفاوتی تفسیر شده است. دیدگاه مستشـرقان دربـاره وقـایع زنـدگی امـام حسن (ع) از آن جمله است. دونالدسـن مستشـرق انگلیسـی در بخشـی از کتاب خود با عنوان «مذهب تشیع» به تحلیل زندگی امام حسن (ع) پرداخته است. وی در این بخش، ازدواج‌های امام و نیز صلح او بـا معاویـه را مورد هجمه قــرار داده، ایشــان را بــه پایین بودن قــوه اخلاقــی، شــجاعت، خویشتن‌داری و توانایی عقلانی متهم كرده است؛ ولی با بررسـی روشـمند سیر وقایع می‌توان…

مقدمه بستر شناسی و شناخت وضعیت دوره ی هر یک از ائمه(ع) فواید زیادی دارد از جمله شناخت و تحلیل سیره ائمه، توانایی توجیه و تشخیص تفاوت های سیره های ائمه با یکدیگر به ویژه در مسائل سیاسی اقتصادی و اجتماعی و حتی توانایی توجیه چگونگی و چرایی تفاوت های برخوردهای یک امام در مقابل جریان های مختلف.

مقدمه شاید بتوان گفت واقعه عظیم و دردناک عاشورا موضوعی است که طی قرون متمادی بیشترین سهم تالیف در میان شیعه و بلکه در میان مسلمانان را از آن خود کرده است. اما در این میان، بخش ناچیزی از این آثار و تالیفات به بررسی اوضاع اجتماعی دنیای اسلام در زمان واقعه عموما، و شهر کوفه خصوصا، پرداخته است. در حالی که این بررسی می تواند به شناخت بیشتر علل و انگیزه های قیام امام حسین (علیه السلام) و نیز دلایل عدم موفقیت ظاهری آن کمک شایانی نماید. نوشته حاضر تلاش ناچیزی است در جهت مردم شناسی کوفه که طی…

چکیده: دلایل نگاری، یعنی سعی در اثبات امامه ائمه (علیه السلام) از راه معجزات و کرامات، رویکردی بوده که در قرون اولیه تشیع مورد توجه عده ای از اخباریان این مکتب قرار گرفته است. از مهم ترین آثار به جای مانده در این موضوع، کتاب دلائل الامامه، منسوب به محمد بن جریر طبری، حاوی بسیاری از روایات پیشینیان در این زمینه است. علی رغم تلاش بزرگانی همچون آقا بزرگ تهرانی در الذریعه و النابس، شوشتری در الاخبار الدخیله و مامقانی در تنقیح المقال در راه شناسایی مولف، هنوز نقاط مبهمی درباره هویت وی وجود دارد. همچنین نکات قابل تامل فراوانی…

فدک چیست؟ الف) موقعیت جغرافیایی فدک فدک دهکده ای در شمال مدینه بود که تا آن شهر دو یا سه روز راه فاصله داشت.(1) این دهکده در شرق خیبر و در حدود هشت فرسنگی(2) آن واقع بود و ساکنانش همگی یهودی شمرده می شدند. امروزه فاصله خیبر تا مدینه را حدود 120 یا 160 کیلومتر ذکر می کنند.(3) ب) فدک و رسول خدا(ص) در سال هفتم هجرت، پیامبر خدا(ص) برای سرکوبی یهودیان خیبر که علاوه بر پناه دادن به یهودیان توطئه گر رانده شده، از مدینه به توطئه و تحریک قبایل مختلف علیه اسلام مشغول بودند، سپاهی به آن سمت…

چکیده: شخصیت‌هایی مانند مرعشی نجفی(ره)، عمر رضا کحاله، عبدالرزاق کمونه، آیینه‌وند و سترستین، تلاش کرده‌اند با استفاده از منابعی چون کتاب‌های رجال، فهرست و انساب، لیستی از کتاب‌های انساب نگاشته شده توسط انساب‌نگاران مسلمان ارایه دهند که کاستی‌هایی چون فقدان جامعیت و مانعیت، تداخل، تکرار و… دارند.دلیل عمده کاستی‌‌های این تحقیقات، عدم مراجعه نویسندگان این آثار به تمام منابعی می‌باشد که می‌تواند در تهیه فهرست کامل از این کتاب‌ها مفید باشد. این نوشتار بر آن است تا با تتبع کاملی از منابع اولیه و مقایسه لیست‌های جدید که جزو پیشینه تحقیق هستند، فهرستی از کتاب‌های انساب را در ضمن جدولی…

چکیده: کتاب التکلیف شلمغانی(٣٢٢ ق م) از همان زمان تالیف، به ویژه با توجه به اینکـه هنـوز انحرافی از شلمغانی سر نزده بـود و او یکـی از افـراد مـورد اطمینـان حسـین بـن روح (٣٢٦ ق م) محسوب میگردید، مورد توجـه شـیعیان قـرار گرفـت و بـه تـدریج در تمـام خانه های شیعیان جای یافت. بعد از آشکار شدن انحراف شـلمغانی مسـئله اعتبـار ایـن کتاب اذهان شیعیان را به خود مشـغول سـاخت. از ایـن رو حسـین بـن روح، کتـاب را مطالعه کرد و به صحیح بودن تمام روایات آن به جز دو یا سه مورد تاکید ورزید. از این پس بود که…

مقدمه‌ عصر اوّل عباسی (از حكومت سفاح در سال 132 تا پایان حكومت مأمون در سال218 ه‍) به دوره تسلّط ایرانیان مشهور شده است‌. 282 این شهرت‌، مدیون نقش ایرانیان در به حكومت رسانیدن عباسیان و نیز حضور گسترده آنان در لایه‌های مختلف حكومت عبّاسیان از وزارت تا كارمندی در نهادهای‌ مختلف اداری‌، سیاسی و نظامی می‌باشد. شخصیت‌ها و خاندان‌هایی هم‌چون ابوسلمه‌خلل (نخستین وزیر رسمی حكومت عباسی و ملقّب به وزیر آل محمد «ص» 283) و ابومسلم خراسانی (مشهور به امین آل محمد«ص» 284) در آن حضور داشتند. حضور خاندان برمكیان و سهل (فضل و حسن‌، فرزندان سهل‌) در بالاترین…

مقدمه: شاید بـتوان دوران امامت امام رضا (ع) (183 ـ203ق) را یکی از پر جنب و جوش ترین دوران‌های فعالیت فرقه های مختلف شیعی دانست. آنـچه به ویژگی این دوره مـی افزاید آن اسـت که این فرقه ها فعالیت خود را در ساحت‌های مختلف عقیدتی، سیاستی، نظامی و فقهی سامان می دادند. در یک گونه شناسی می توان این جریانات درون شیعی را در گروه‌هایی با عناوین غالیان، زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه و واقفیه دسته بندی کـرد. تکیه عمده این نوشتار بر بررسی دو فرقه اخیر و به ویژه فرقه واقفیه است. در این دوره غالیان یکی از اصلی ترین مراحل…

چکیده: عزت طلبی در نهضت امام حسین (ع) اگر بخواهیم تجلی صفت كمال در زندگی هر امام را به‌عنوان لقب آن حضرت برگزینیم، باید امام حسین (ع) را «حسین عزیز» بنامیم. عنصر «عزت» آن‌چنان در قیام امام حسین (ع) حضور دارد كه می‌‌توان آن را به‌عنوان یك ملاك و اصلی کلی در نظر گرفته و گزارش‌‌های مورخان درباره این نهضت را با این ترازو سنجید و هر گزارشی را كه كمترین شائبه ذلت در آن باشد مردود شمرد. متأسفانه به علت رواج نوعی كج‌‌فهمی در میان گروه‌هایی از پیروان آن حضرت در طول تاریخ، ارائه چهره‌‌ای رقت‌‌بار، حزن‌‌انگیز و گریه‌آور…

چکیده: شیخ مفید از بزرگ ترین متكلمان امامیه در نیمه دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم است كه مهم ترین نقش را در تثبیت عقاید كلامی این مكتب دارد. او دارای كتب تاریخی متعددی است كه از آن جمله می توان به «الارشاد» اشاره كرد. این كتاب كه درصدد بیان اجمالی زندگانی ائمه دوازده گانه همراه با فضایل و مناقب آنهاست، بیشترین تاثیر را از عقاید كلامی شیخ (رحمه اله) گرفته است. علی رغم اهمیت فراوان این كتاب در مسیر تاریخ نگاری شیعی، تاكنون نقد و بررسی جامعی به صورت روشمند درباره محتوا، منابع و اسناد آن صورت نگرفته…

مقدمه : در شماره های پیش پرسمان، صفحه ی رو به رو به محوری ترین پرسش های شما درباره ی مذهب شیعه پاسخ گفت تاریخ تشیع شماره 14، نقطه ی آغاز تشیع، شماره 16، تشیع و ایرانیت شماره ی بیست و نقش موالی در تشیع شماره ی 23 از موضوعات مندرج بود در این شماره با طرح یکی از سوال های مهم و جدی، موضوع تاریخ تشیع را پی می گیریم آیا می توان گفت که ریشه ی تشیع در ازدواج امام حسین (علیه السلام) با شهربانو دختر یزدگرد سوم و تولد امام سجاد (علیه السلام) نهفته است؟