چکیده اهل سنت همواره قبری خارج از بقیع را به عنوان مدفن فاطمه بنت اسد(علیها‌السلام) معرفی کرده‌اند. درحالیکه شیعیان همیشه او را در قبه اهلبیت(علیهم‌السلام) زیارت کرده‌اند و این یعنی دو مکان، یکی خارج از بقیع و دیگری ابتدای بقیع به عنوان مدفن او شــناخته شده است. گزاره‌های تاریخی از قرن سوم نشان می‌دهد، قبر ایشان در ابتدای بقیع امروزی است. اما از نیمه دوم قرن ششم برای اولین بار قبه‌ای در انتهای بقیع به عنوان مزار بنت اسد رؤیت و گزارش شده است. بررسی و جمع‌بندی گزاره‌های تاریخی نشان می‌دهد پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم)…

چکیده همان گونه که برداشت‌های گوناگون از گزارش‌های قیام عاشورا، زمینه‌ساز ارائه دیدگاه‌هایی متفاوت و گاه متعارض درباره چیستی و چرایی قیام سیدالشهدا(ع) بوده است، بازخوانی این گزارش‌ها می‌تواند زمینه‌ساز رسیدن به تحلیل‌هایی نو و ژرف‌ از بستر و بایسته‌های رویدادهای مربوط به قیام عاشورا و در نتیجه شناخت هرچه بهتر این قیام شود. این مقاله با روش وصفی ـ تحلیلی، همراه با بازخوانی چند گزارش عاشورایی، مانند وصیت‌نامه سیدالشهدا (ع) به محمد بن حنفیه، ملاقات آن حضرت(ع) با فرزدق و بشر بن غالب و نوحه‌خوانی جنیان در منطقه خزیمیه که به‌وسیله مورخانی چون ابن­ سعد، بلاذری، طبری، ابن­اعثم و…

چکیده شیخ کلینی در کتاب کافی تنها یک بخش با 257 حدیث را به «ابواب التاریخ» اختصاص داده که از پنج جنبه: طریقه نقل، اتصال سند، مشایخ بدون واسطه و با واسطه کلینی و راویان از امام این احادیث را مورد ارزیابی قرار دادیم. کلینی بیشتر روایات تاریخی خود را از مشایخ قمی خود اخذ کرده که در منابع رجالی موجود، می‌توان بر وثاقت و سلامت مذهب بیشتر مشایخ او پی برد، و تعدادی که وثاقت و مذهب آنها احراز نشده‌اند، به دلیل عدم وجود اطلاعاتی از آنان است، و نه عدم وثاقت و سلامت مذهب. کوفی‌ها بیشترین سهم را…

چکیده: کتاب تاریخ سیستان در زمره منابع مکتوبی است که به دلیل ظرفیت های نوشتاری و اطلاعات آن می تواند عرصه مهمی برای مطالعه رویکردهای مؤلف در چارچوب نظام ساختاری متن کتاب باشد؛ زیرا مؤلف این اثر علاوه بر فارسی نویسی سره، تلاش کرده است تا در مجموعه ایی از لغات و واژگان پر مفهوم، ضمن انتقال رخدادهای تاریخی، به گونه ایی پایبندی خویش را به پاسداشت مرزهای سرزمینی و یا نگاشت باورهای اعتقادی و دینی اعلام نماید؛ بنابراین اساس، خواست این مقاله: «رهیافت های هویت سرزمینی و دینی کتاب تاریخ سیستان» است که می تواند علاوه بر واگویی اندیشه…

چکیده: تشکیل خانواده در سیره پیامبر(ص) مبتنی برسادگی و به دور از تشریفات بوده و آن حضرت همواره بر سبک بودن میزان مهریه تأکید می نموده اند. نگارنده در تحلیل مهریه دختران پیامبر(ص) با روش «توصیفی تحلیلی» و با رویکرد «تاریخی روایی» به این نتیجه می رسد که مهریه دختران پیامبر(ص) از میزان 500 درهم فراتر نرفت، و آن بزرگوار را سعی بر آن بود تا با برقراری مهریه مشخص برای همسران و دخترانش، میزان مهریه را در بین امت اسلامی الگوسازی کند. ضمن آنکه هیچ گاه این سنت را به دیگران تحمیل نکرد و مقدار و نوع آن را،…

چکیده: در نظام آموزش عالی کشور، با وجود اینکه سال هاست رشته های مختلف تاریخ برگزار می شود، رشته تاریخ اهل بیت (علیهما السلام) جایگاهی نداشته است؛ همچنان که حوزه علمیه قم تا پیش از این، از چنان وضعیتی برخوردار بود و این رشته را به تصویب نرساند. در این وضعیت بود که مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره) قم از مجتمع های وابسته به جامعه المصطفی العالمیه، از سال ۱۳۸۶ به برگزاری رشته تاریخ اهل بیت( علیهما السلام) در مقطع کارشناسی ارشد و سپس مقاطع مختلف تحصیلات تکمیلی (دکتری و سطح ۴) اقدام کرد. این رشته تحصیلی، یکی از…

چکیده توجه به منابع تاریخی در مطالعات سیره شناسی از اهمیت بسزایی برخوردار است. منابعی که جایگاه کمتری در حوزه تولید میراث مکتوب میان شیعیان را به خود اختصاص داده است. در مقابل اهل سنت، نسبت به نگارش متون تاریخی توجه جدی تری از خود نشان داده اند. هم از این روست که به نظر می‌رسید برای فهم و تبیین تاریخ تشیع و اهل بیت توجه به این طیف از منابع سنی امری ضرور است. حال این سوال شایسته پاسخ است که برای فهم تاریخی اهل بیت رجوع به دادهای تاریخی اهل سنت چه جایگاهی دارد؟ در این نوشتار این…

چکیده: پژوهش پیرامون حیات علمی اندیشمندان امامی مقیم، نزیل یا مجاور بیت الله، آثار مکتوب و غیرمکتوب ایشان در مکه جلب توجه می نماید. تألیف و استنساخ کتاب، تجدید بنای کعبه، اجازه های فقهی و روایی، مقابله، تصحیح و قرائت بسیاری از کتاب های فقهی و حدیثی امامیه در مکه و جلسات و محافل علمی ایشان که مشتاقان فراگیری علوم اهل بیت را به مکه می کشانده، عمق حضور عالمان مکتب اهل بیت در این شهر را روشن خواهد نمود. قرن یازدهم شاهد بیشترین حضور علمی و عملی عالمان امامی در مکه است. برخی از این اندیشمندان در مکه جایگاه…

اگر ماجرای غدیر خم از نظر تاریخی واقعیت دارد، چرا پس از ماجرای سقیفه، شرکت کنندگان در آن محفل و نیز مردم مدینه، سخنی که نشانه یادآوری این ماجرا باشد، بر زبان نیاوردند؟ برای پاسخ به این پرسش که یکی از چالش های جدّی فرا روی شیعه است، به امور زیر توجه کنید: الف. شیعه با بهره گیری از منابع معتبر خود و اهل سنت، به اثبات اصل ماجرای غدیر می پردازد؛ منابعی که در آنها صدها صحابی و تابعی شناخته شده وجود دارد.(1) ب. شیعه با دلیل های متقن و شواهد مستحکم لغوی، قرآنی، سنتی و تاریخی، واژه ولایت…

مقدمه الف) ضرورت بحث شاید در نظر ابتدایی، چنین تصور شود که با توجه به اینکه امام خمینی(ره) تالیف مستقلی در علم رجال از خود به جای نگذاشته است، از مبانی رجالی منسجمی نیز برخوردار نیست، و ممکن است عده ای نیز این مسئله را بهانه ای برای خدشه در مبانی فقهی امام(ره) قرار دهند و بدین وسیله، نظرهای فقهی ایشان و حتی درمواردی نظریه ولایت فقیه را که امام(ره) در اثبات آن از روایات نیز استفاده می کند، زیر سؤال ببرند. حتی ممکن است قدم را از این هم فراتر گذاشته و در کمال اجتهاد امام(ره) خدشه کنند، با…

چکیده: کیسانیه به عنوان یکی از نخستین گروه هایی که برای موعود احادیث پیامبر مصداقی عینی و خارجی _ محمدبن حنفیه _ را برگزیدند، و از پیشگامان توجه به موضوع مهدویت در میان فرقه های اسلامی به شمار می روند؛ از این رو واکاوی و بازشناخت باور به مهدی و مهدویت در میان آنان با رویکرد فرایندی و تطوری، در نگاهی کلان به ارتقای مباحث و مطالعات تطوری در تاریخ تشیع کمک می کند. هدف گذاری پژوهش پیش رو، ترسیم جایگاه مهدی باوری در اندیشه کیسانیان از وفات محمدبن حنفیه در سال 81 تا وفات عبدالله پسر وی ملقب به…

چكیده: با کنکاش در منابع تراجم‌نگاری و کتاب‌شناسی‌ قرن‌های سوم و چهارم ‌هجری، درمی‌‌یابیم که کتاب «الفتوح» و نویسنده آن در جایگاه مناسبی قرار ندارند و پیرو آن، زندگی‌نامه ابن‌اعثم کوفی؛ مشخصات واقعی، مذهب، آثار و سایر ابعاد زندگی وی، به‌طور دقیق شناسایی نشده‌است. بر پایه بایستگی معرفی و شناخت هرچه بیشترکتاب «الفتوح» و جستجو در شرح‌حال نویسنده آن، پژوهش حاضر شکل گرفته است. هرچند کتاب «الفتوح» به‌خاطر برخی از گزارش‌های ناسازگار با مذاق مذهب تسنن، به محاق رانده شده است، با وجود این، مذهب واقعی نویسنده را می‌توان از آن به ‌دست آورد که شدیداً پایبند مکتب خلفا بوده‌…