چکیده پژوهشگران و شرق شناسان درباره سن حضرت خدیجه حین ازدواج با پیامبر از گذشته تاکنون اظهار نظر کرده اند. مشهور این است که ایشان موقع ازدواج با پیامبر چهل سال داشته اند. واکاوی های متعددی درباره این شهرت صورت گرفته و از زاویه های مختلفی درباره آن نقد شده است. نوشتار حاضر با رویکرد تاریخی و با استناد به منابع کهن تاریخی به نقد دیدگاه مشهور پرداخته و آن را رد کرده است.

چکیده شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد به لحاظ مباحث تاریخی از کتاب‌های تاریخی محسوب میشود که پژوهشگران تاریخ به آن توجه دارند. شرح حال امام حسن یکی از موضوعاتی است که ابن ابی الحدید ذیل نامه ۳۱ نهج البلاغه به آن پرداخته است. این بخش در بردارنده موضوعات متنوعی از زندگی و شرح حال امام مجتبی است. ابن ابی الحدید در شرح خود تلاش کرده دیدگاهی منصفانه نسبت به وقایع و شخصیت های تاریخی داشته باشد با این حال از دیدگاه های کلامی و عقیدتی خود چشم پوشی نکرده و به نظر میرسد در انتخاب داده ها و قضاوت‌های…

چکیده کتاب طبقات الکبری نوشته محمد بن سعد از منابع مهم تاریخی محسوب می گردد. بخشی از آن در بردارنده موضوعات متنوعی از زندگی و شرح حال امام مجتبی است. به جهت قرار گرفتن آن حضرت در میان صحابه پیامبر، ایشان در طبقه ای از اصحاب جای داده شده اند و به شرح حال امام ذيل طبقه پنجم پرداخته شده است نویسنده در ۱۸۶ روایت شرح حال مفصلی از زندگی امام مجتبی آورده که میتوان به شکل کلی آنها را در سه دسته جای داد ۱. امام پیش از خلافت ۲. امام در دوران خلافت 3. امام پس از صلح…

چکیده با توجه به آثار باقیمانده در منطقه شرق آفریقا و اسناد تاریخی معتبر، می توان دریافت که شیرازی ها در طول قرن ها در شرق آفریقا حضور داشته و با تشکیل حکومت های محلی قدرتمند و تاثیر بر اقتصاد، فرهنگ و دیانت مردم، در تمدن منطقه شرق آفریقا توسعه ای چندجانبه را رقم زده اند. تاریخ نویسان مسلمان حضور چندانی در این منطقه نداشته اند تا گزارش های مفصلی را ارائه دهند و غربیان نیز تنها در قرن های اخیر در این منطقه حضور پیدا کرده اند و کتاب های متعددی در موضوع تاریخ شرق آفریقا نگاشته اند که…

چکیده «کیسانیان» به عنوان اولین گروه شیعه که مصداقی عینی برای موعود احادیث نبوی برگزیدند؛ پیشگامان عنایت به مهدویت در میان فرقه های اسلامی هستند. لذا واکاوی باور به مهدی و مهدویت در میان آنان با رویکرد فرایندی در نگاهی کلان به ارتقای مباحث و مطالعات تطوری در تاریخ تشیع کمک میکند هدف گذاری پژوهش پیش رو ترسیم جایگاه مهدی باوری در اندیشه کیسانیان از آغاز تا وفات محمد بن حنفیه با استفاده از بقایای آثار درون گروهی و همچنین کتابهای فرقه نگاری و تاریخی مرتبط با موضوع مذکور است. نگارش پیش رو با استفاده از تجزیه و تحلیل اطلاعات…

چکیده باور به مهدی، یکی از اشتراکات فرقه های اسلامی است که البته این فرقه ها در مصداق و جزییات آن اختلافاتی با یکدیگر دارند. یکی از این موارد، مسئله «نام مهدی» است که در رخدادهای سده های نخست اسلامی نقش داشته است. بنابراین، بازشناخت باور مسلمانان به موضوع نام مهدی در بازنمایی ریشه ها و زمینه های حرکت های سیاسی و اجتماعی در آن زمان ضروری خواهد بود؛ چنان که بررسی تاریخی باور به نام مهدی با رویکردی تطوری به ارایه تحلیل های واقع بینانه، از فرایند بسط اعتقاد اندیشه مهدی در جامعه اسلامی کمک می کند. تحقیق حاضر…

چکیده نظریه «حجاب حداقلی» مبتنی بر نظریه «حداقلی فرمان الهی» بر آن است که قبح اخلاقی عدم پوشش اسلامی را بکاهد. تاخیر در نزول آیات مربوط به حجاب، طواف عریان، نحوه پوشش حاجیان در مناسک حج، برهنگی اصحاب صفه و عدم واکنش شریعت اسلام نسبت به برهنگی از ادله مدافعان این دیدگاه است. این پژوهش به روش تحلیل انتقادی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای ازجمله آثار بنایی و بیانی صاحبان این نظر، به بررسی و رد دلایل ایشان پرداخته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که برهنگی اعم از برهنگی کامل و برهنگی سر و گردن…

چکیده یکی از محورهای اخبار آخرالزمانی به القاب و عناوینی بازمی گردد که برای منجی موعود یا شخصیت های پیرامونی او به کار رفته است. در این تحقیق تلاش شده است سه مورد از این القاب یعنی «منصور»، «سفاح» و «حجت» با رویکردی تاریخی و فرایندی بررسی گردد. ضرورت و هدف به کارگیری چنین رویکردی که کمتر در آثار مهدوی و تاریخی دیده می شود، به جهت بازسازی ذهنیت مسلمانان سده های نخست در مساله مهدویت و ارایه تفسیرهای نو از تکاپوهای موعودگرایانه به خصوص در نیمه قرن دوم است که با ریشه یابی، معناشناسی و کاربست پژوهشی القاب و…

چکیده اصطلاح «رافضه» در سده های نخستین بسیار به کار رفته است. این عنوان برای شناساندن گروه های شیعی در سده نخست بوده و با گذر زمان در سده های دوم و سوم فراگیر شده است. درباره این اصطلاح داوری های گوناگون، و گاه متضاد، شده است. معنای اصلی این اصطلاح با گذر زمان دچار تطور شده و معانی دیگری به آن افزوده شده است. پرسش اصلی این است که: عنوان «رافضه» در سه سده نخست چه سیر معنایی ای داشته و نخستین کاربردش چه بوده است؟ فرضیه اصلی این است که معنای اصلی «رفض»، ناروا شمردن خلافت شیخین بوده…

چکیده ابوالمفضل شیبانی (د 387ق) محدثی امامی مذهب است که روایات پرشماری از او در منابع مختلف باقی مانده، اما شیوۀ وی در تحمل حدیث تا کنون کم‌تر کاویده شده است. با همۀ تلاشی که ابوالمفضل برای دریافت و انتقال میراث حدیثی داشته است محدثان و تراجم‌نگاران متقدم شیعه و عامۀ مسلمانان او را به گونه‌های مختلفی از جعل و سرقت در حدیث متهم کرده‌اند. می‌دانیم او در انتقال میراث حدیثی امامیه و زیدیه تلاش‌های بسیاری نموده، و بسیاری از آثار و روایات مهم شیعی به وساطت وی نقل شده‌ است. اهمیت میراث وی حتی سبب شده است محدثان عامۀ…

چکیده فراگیری تفکر عثمانیه به عنوان خونخواهان عثمان و تاثیرگذاری این تفکر در شاخه های مختلف علوم و شکل گیری «مکتب تاریخ نگاری عثمانیه»، مسیله ای در خور توجه می باشد. از آنجا که تقابل با علی(ع) و اعتقاد به عدم مشروعیت خلافت وی در تفکر عثمانیه به عنوان یکی از مهم ترین اصول این تفکر، پذیرفته شده است، شناخت نوع رویکرد تاریخ نگاران این مکتب در ترسیم شخصیت آن حضرت و چگونگی تصویرسازی آنان از حوادث دوران حکومت ایشان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی، می کوشد تا گونه نگاه تاریخ نگاران…

چکیده فقدان بخشی از منابع تاریخی شیعه دغدغه ای است که برخی از متفکران به آن توجه کرده و علل مختلفی برای آن برشمرده اند. از جمله علل مادی را در زمره علت های نابودی این آثار می دانند. گرچه علل معنوی نیز برای فقدان منابع مطرح است اما موضوع این مقاله نیست. از آنجا که به علل مادی نقش پررنگ تری داده شده، این نوشتار علل مادی فقدان منابع تاریخی را می کاود و به این پرسش پاسخ می دهد که: علت مهم مادی فقدان منابع تاریخی چیست؟ بررسی گزارش های تاریخی و رجوع به منابع برای روشن شدن…