چکیده
«کیسانیان» به عنوان اولین گروه شیعه که مصداقی عینی برای موعود احادیث نبوی برگزیدند؛ پیشگامان عنایت به مهدویت در میان فرقه های اسلامی هستند. لذا واکاوی باور به مهدی و مهدویت در میان آنان با رویکرد فرایندی در نگاهی کلان به ارتقای مباحث و مطالعات تطوری در تاریخ تشیع کمک میکند هدف گذاری پژوهش پیش رو ترسیم جایگاه مهدی باوری در اندیشه کیسانیان از آغاز تا وفات محمد بن حنفیه با استفاده از بقایای آثار درون گروهی و همچنین کتابهای فرقه نگاری و تاریخی مرتبط با موضوع مذکور است. نگارش پیش رو با استفاده از تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از قابل قبول ترین نقلهای تاریخی و بهره گیری از اصول پذیرفته شده در مطالعات فرقه نگاری و تاریخی و همچنین ارائه تحلیل های عقلانی مستند به بررسی باور به مهدویت در میان این فرقه از میان رفته در این بازه زمانی خواهد پرداخت چنان که خواهیم گفت مختار اولین شخصیتی است که محمد بن حنفیه را به عنوان امام شیعیان مطرح ساخت و از او با نام مهدی یاد کرد. این واژه بعدها با تطوری ملموس رو به رو شده و از معنای لغوی هدایت یافتگی به موعودگرایی ریشه یافته در روایت پیامبر اکرم گرایید. هر چند نمیتوان همه باورهای بعدی کیسانیان را به این بازه زمانی مربوط دانست؛ در این دوره با زمینه سازی طرح ادعای مهدویت محمد بن حنفیه تشکیلات مخفی کیسانیه پدید آمد؛ چنان تشکیلاتی که قتل مختار و بیعت محمد بن حنفیه با عبدالملک بن مروان نیز موجب از میان رفتن آن نشد.