چکیده

زنان در بیان ناتوان بوده و عورت هستند، پس در مقابل ناتوانی کلام آنان سکوت کنید و عورت‌‌‌بودنشان را با مستقر‌کردن در خانه‌ها بپوشانید. روایت مزبور در منابع روایی شیعه و اهل‌سنّت آمده است. «النِّسَاءُ عَی و عَوْرَةٌ فَاسْتُرُوا عِیهُنَّ بِالسُّکوتِ واسْتُرُوا عَوْرَاتِهِنَّ بِالْبُیوتِ» روایت اشاره دارد بر حجاب حداکثری و خانه‌نشینی زنان که برخی به آن استناد می‌کنند. گرچه روایت مذکور، دلیل اصلی حجاب شرعی نبوده و دلائل متقن دیگری از قرآن، سنت، عقل و اجماع بر حجاب شرعی وجود دارد، اما بررسی روایت به لحاظ سند و متن و همچنین تطور تاریخی از باب کشف حقیقت، تنقیح داده‌های مربوط به زنان در منابع اسلامی و ارائه تصویر مناسب زن در اسلام به جامعه جهانی ضروری است. نوشتار حاضر با روش تحلیلِ تاریخی، فقه‌الحدیثی و تطورشناسی در صدد نقد و بررسی روایت یاد شده و تحولات تاریخی آن به لحاظ سند، محتوا تا قرن پنجم است. انتخاب بازه زمانی یادشده به‌دلیل تطور معنادار حدیث از قرن سوم تا پنجم و تکرار اطلاعات در منابع از قرن پنجم به بعد است. بر اساس یافته‌های تحقیق حاضر روایت «النِّسَاءُ عَی وعَوْرَةٌ‌‌‌» در پنج منبع شیعی تا قرن پنجم ثبت‌شده که چهار مورد ضعیف‌السند و یک مورد حسَن است؛ اما به سبب تعارض با قرآن، سنت و سیره اهل‌بیت(ع) و مسلمات علمی موثوق‌الصدور نبوده و قابل اعتماد نیست و نقش زیدیه در ورود آن به منابع امامیه پررنگ است. در منابع اهل‌سنّت از گزارشی که روایت مزبور را به پیامبرJ استناد دهد وجود ندارد و گوینده آن برخی صحابه مانند ابن‌مسعود، عمربن خطاب و ابن‌عباس هستند که تا قرن پنجم رشد وارونه سند داشته است. از سویی متن روایت با قرآن، سیره و سخن نبوی و مسلّمات علمی ناسازگار و حتی معارض می‌باشد. زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری و رشد این حدیث و احادیث مشابه که در آن‌ها به مذمت زنان پرداخته شده، نمایانگر سابقه وجود این تعبیرات در فرهنگ عمومی و ادبیات عصر جاهلی و ترویج آن توسط کوفیان و بصریان است.