چکیده

یکی از محورهای اخبار آخرالزمانی به القاب و عناوینی بازمی گردد که برای منجی موعود یا شخصیت های پیرامونی او به کار رفته است. در این تحقیق تلاش شده است سه مورد از این القاب یعنی «منصور»، «سفاح» و «حجت» با رویکردی تاریخی و فرایندی بررسی گردد. ضرورت و هدف به کارگیری چنین رویکردی که کمتر در آثار مهدوی و تاریخی دیده می شود، به جهت بازسازی ذهنیت مسلمانان سده های نخست در مساله مهدویت و ارایه تفسیرهای نو از تکاپوهای موعودگرایانه به خصوص در نیمه قرن دوم است که با ریشه یابی، معناشناسی و کاربست پژوهشی القاب و از ره گذر مطالعه منابع متقدم تاریخی و حدیثی و ارایه تحلیل های مستند به دست خواهد آمد. به نظر می رسد القاب یادشده که طیف ها و جریان های مختلف آن ها را به کار می گرفتند، کارکردهای تاریخی قابل توجهی به خصوص در قرون نخستین اسلامی داشته اند؛ زیرا القاب منصور و سفاح بعدها جایگاه پررنگی در حرکت عباسیان یافتند و حجت نیز به لقبی مشترک در بین امامیان و اسماعیلیان با کاربست هایی متفاوت بدل شد.