کتاب مکتب در فرایند تکامل نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین نوشته سید حسین مدرسی طباطبایی از آثار مورد توجه محافل علمی سال‌های اخیر در موضوع تاریخ فکری شیعه است. مؤلف که از حوزه علمیه قم برخاسته دکتری خود را در دانشگاه اکسفورد انگلستان به پایان برده و استاد دانشگاه پرینستون آمریکاست. میراث مکتوب شیعه اثر مشابه وی در زمینه تاریخ شیعه امامیه است؛ که جلسات نقد و بررسی آن در حوزه علمیه قم صورت گرفته است. کتاب مکتب در فرایند تکامل پیشتر در آمریکا منتشر و ترجمه شده بود ویرایش جدید این ترجمه از هاشم…

کتاب مکتب در فرایند تکامل نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین نوشته سید حسین مدرسی طباطبایی از آثار مورد توجه محافل علمی سال‌های اخیر در موضوع تاریخ فکری شیعه است. مؤلف که از حوزه علمیه قم برخاسته دکتری خود را در دانشگاه اکسفورد انگلستان به پایان برده و استاد دانشگاه پرینستون آمریکاست. میراث مکتوب شیعه اثر مشابه وی در زمینه تاریخ شیعه امامیه است؛ که جلسات نقد و بررسی آن در حوزه علمیه قم صورت گرفته است. کتاب مکتب در فرایند تکامل پیشتر در آمریکا منتشر و ترجمه شده بود ویرایش جدید این ترجمه از هاشم…

مقدمه با مطالعه ۵۰ سال نخست تاریخ کوفه، با نام مساجد فراوانی بر می خوریم که در گوشه و کنار این شهر اسلامی پراکنده شده بودند. بیشتر این مساجد به وسیله قبیله های ساکن در این شهر و به منظور نماز گزاردن افراد قبیله ساخته شده بودند که از این جهت می توان آنها را مساجد قبیله ای به حساب آورد. بعضی از گزارش‌های تاریخی یکی از علل فراوانی مساجد کوفه را خلق و خوی تند و تعصبات قبیله ای دانسته اند، زیرا هر قبیله ای برای رقابت با قبایل دیگر دست به بنیان مسجدی برای خود می زد که…

چکیده مساجد، بی تردید مهمترین المان مذهبی شهرهای مسلمانان می باشد و این جمله خبری، خود که معنای کاملا متم ای دارد نخست اینکه، مسجد در طول قرون و اعصار همواره، مهمترین و غیر قابل رقابت ترین عنصر مذهبی شهر اسلامی بوده است و همواره در مقابل با دیگر کاربری های تجاری، حکومتی، مردم و نی راه ها و خیابان ها و کوچه ها و میدان ها، یک سر و گردن از دیگر عوامل قوی تر و وجیه تر بوده است. مسجد بهترین محل برای مومن است. در توصیف رابطه مسجد با مومن روایتی است که مثال مسجد و انسان…

جابربن‌ یزید جُعْفی‌، فقیه‌، مفسر، محدّث‌، و از اصحاب‌ نامدار امام‌ باقر و امام‌ صادق‌ (علیهما السلام‌). کنیه او در منابع‌، ابوعبداللّه‌ (رجوع کنید به نجاشی‌، ص‌ 128)، ابومحمد (همانجا) و ابویزید (بخاری‌، ج‌ 1، قسم‌ 2، ص‌210) آمده‌ اما چون‌ در حدیثی‌ از او با کنیه ابومحمد یاد شده‌ (رجوع کنید به کشی‌، ج‌ 2، ص‌ 444) این‌ کنیه‌ پذیرفتنی‌تر می‌نماید و کنیه ابوعبداللّه‌ مستندی‌ ندارد (تستری‌، ج‌ 2، ص‌ 543). در منابع‌ از او با لقب‌هایی‌ چون‌ جُعفی‌ الکوفی‌ (رجوع کنید به بخاری‌، همانجا)، قدیم‌ (نجاشی‌، همانجا) و عربی‌ (همانجا) یاد شده‌ است‌. محمدعلی‌ موحدی‌ ابطحی‌ (ج‌ 5،…

جُعْفی‌، خاندان‌، از خاندان‌های‌ مشهور یمنی‌ ساکن‌ در کوفه‌. جعفی‌ نام‌ تیره‌ای‌ از تیره‌های‌ قبیله مَذْحِج‌ است‌ (رجوع کنید به ابن‌حزم‌، ص‌ 476ـ477). این‌ تیره‌، گاه‌ به‌ سبب‌ بزرگی‌ و اهمیتش‌، قبیله‌ هم‌ خوانده‌ شده‌ است‌ (رجوع کنید به ابن‌منظور، ذیل‌ «جعف‌»). نام‌ این‌ تیره‌ بر گرفته‌ از نام‌ جُعفی‌ بن‌ سَعْد العَشیرة بن‌ مالک‌ است‌ که‌ در واقع‌ پدر این‌ قبیله‌ محسوب‌ می‌شود (جوهری‌؛ یاقوت‌ حموی‌، ذیل‌ «جعف‌») و نسل‌ وی‌ از طریق‌ دو پسرش‌، مَرّان‌ و حَریم‌، ادامه‌ یافته‌ است‌ (ابن‌حزم‌، ص‌ 409). در باره اصل‌ واژه جعفی‌ و هیئت‌ منسوب‌ به‌ آن‌، اقوال‌ گوناگونی‌ ذکر شده‌ است‌…

تهرانی، شیخ محمدهادی، فقیه و اصولی قرن سیزدهم. او در بیستم رمضان 1253 در خانواده ای روحانی در تهران به دنیا آمد. پدرش، محمدامین، مشهور به «واعظ» بود (صفری فروشانی، ص 139). او در تألیفات خود، از جمله در مَحجّه العلماء، چندین بار مجلسی اول (ملا محمدتقی) را جدّ خود، مجلسی دوم (ملامحمدباقر) را دایی و وحید بهبهانی را عموی خود معرفی کرده است (دوانی، ص 281). برخی، برای توجیه چگونگی این انتساب‌ها سخنانی گفته اند (تهرانی، 1328 ش، مقدمه مصطفوی، ص د ـ و؛ دوانی، ص 281ـ284). شیخ هادی پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در تهران، به حوزه علمیه…

نقد و بررسى‌ دیدگاه کلى دربارۀ مقاله امام جعفر صادق (علیه السّلام) را مى‌توان در سه بخش ارائه داد: ١.محتوا از نظر محتوا مقاله حاوى مطالب جالب و مفیدى درباره آن امام است که به ویژه‌ براى غربیان مى‌تواند مفید باشد. اطلاعات شناسنامه‌اى امام (علیه السّلام)، تعامل ایشان با گروه‌هاى شیعى و غیر شیعى، مواضع سیاسى آن حضرت، جایگاه امام در میان مسلمانان و به ویژه شیعیان، اطلاعاتى‌ درباره شاگردان ایشان و بالاخره جایگاه علمى آن حضرت، بخشى از مطالبى است که ‌به گونه‌اى بسیار موجز در این مقاله به آنها اشاره شده است. گرچه نمى‌توان همه آنها را تأیید…

مقاله‌ی غلو از جلد سوم دانشنامه امام علی(ع) به قلم دکتر نعمت الله صفری فروشانی. برخی از عناوین فرعی این مقاله عبارتند از: تعریف غلو، غلو در دین، حد غلو، غلو درباره حضرت علی(ع)، روایات علوی درباره غلو و غالیان، عبدالله بن سبأ، علل و زمینه های غلو درباره حضرت علی(ع) و رشد آن(علل روانی، علل دینی، علل اجتماعی، علل سیاسی)

چکیده مباحث تمدنی از جمله مباحث مهمی است که انقلاب اسلامی ایران با توجه به رویکرد و ویژگی احیاء گرانه آن به دنبال گسترش آن بوده و در این راه از هیچ کوششی دریغ نکرده است. در این میان نقش مراکز آموزشی قم به ویژه جامعه المصطفى العالميه (ص)، بسيار محوری بوده است. نقش این مرکز علمی در گسترش مطالعات تمدنی را میتوان در مقایسه با سایر مراکز علمی به دست آورد. جامعه المصطفى در دو بعد آموزش و پژوهش بسیار فعال بوده و این مرکز را میتوان تنها مرکزی دانست که در بعد آموزشی رشته تاریخ و تمدن اسلامی…

مقدمه زندگی امامان شیعه از جنبه های مختلف از جمله حیات اقتصادی ایشان مهم و قابل مطالعه است. با وجود اهمیت شناخت حیات امامان شیعه به عنوان الگوی جامعه شیعی کار شایسته ای در زمینه ابعاد مختلف زندگانی ایشان انجام نگرفته و مطالعه و تحقیق در این زمینه از عرصه هایی است که کمترین مطالعات روشمند در آنها انجام گرفته و اقتضای کارهای پژوهشی بسیار وسیعی را دارد. اگر بتوان امامان را به دو دسته – امامانی که خلافت را در دست داشتند و امامانی که خلیفه نبودند تقسیم کرد امام حسن در هر دو دسته جای می گیرند کنار…

رسالة فی التقیه، رساله‌ای استدلالی درباره قاعده فقهی تقیه از امام‌خمینی؛ عربی. بسیاری از فقها به واسطه روایاتی که از ائمه(ع) صادر شده، فصلی از کتاب‌های فقهی خود را به تقیه و احکام آن اختصاص داده‌اند و یا ضمن ابواب گوناگون فقهی به آن پرداخته‌اند. امام‌خمینی نیز به سبک فقها و البته با تفاوت‌هایی، رسالة فی التقیه را تألیف کرده و نگارش آن را در سال ۱۳۳۳ ش به‌پایان برده است. این رساله دربردارنده مباحث نو و متفاوتی است و ازجمله مباحث ابتکاری این رساله، تقسیم‌های تقیه است. یکی از شاگردان امام‌خمینی رساله تقیه را نخستین‌‌ بار در سال ۱۳۴۳ش…